Włączanie się do ruchu to sytuacja, która w zasadzie rozpoczyna każdą naszą jazdę samochodem po drogach publicznych. Napotkamy też inne samochody, które będą chciały włączyć się do ruchu, w tym autobusy, dla których obowiązują trochę inne zasady. Kto i kiedy ma pierwszeństwo? Czym jest, a czym nie jest włączanie się do ruchu? Na te pytania postaramy się odpowiedzieć poniżej.
Co na ten temat mówi ustawa?
Art. 17 – Ustawa o Ruchu Drogowym
1. Włączanie się do ruchu następuje przy rozpoczynaniu jazdy po postoju lub zatrzymaniu się niewynikającym z warunków lub przepisów ruchu drogowego oraz przy wjeżdżaniu:
na drogę z nieruchomości, z obiektu przydrożnego lub dojazdu do takiego obiektu, z drogi niebędącej drogą publiczną oraz ze strefy zamieszkania;
na drogę z pola lub na drogę twardą z drogi gruntowej;
na jezdnię z pobocza, z chodnika lub z pasa ruchu dla pojazdów powolnych;na jezdnię lub pobocze z drogi dla rowerów, z wyjątkiem wjazdu na przejazd dla rowerzystów;
pojazdem szynowym – na drogę z zajezdni lub na jezdnię z pętli.
2. Kierujący pojazdem, włączając się do ruchu, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność oraz ustąpić pierwszeństwa innemu pojazdowi lub uczestnikowi ruchu.
Definicja włączania się do ruchu
Z powyższej definicji wynika, że włączaniem się do ruchu nie jest na przykład:
- startowanie na zielonym świetle lub po otworzeniu szlabanu (wynika z warunków ruchu)
- zjeżdżanie z bus-pasa (to nie jest pas dla pojazdów powolnych)
- wjeżdżanie na drogę główną z drogi podporządkowanej (droga podporządkowana jest przecież już włączona do ruchu)
Zilustrujmy zatem kilkoma przykładami to, co jest włączaniem się do ruchu:
Mając już świadomość, w jakich przypadkach podlegamy przepisom mówiącym o włączaniu się do ruchu, zobaczmy, co te przepisy tak naprawdę mówią.
Zachowanie kierowcy przy włączaniu się do ruchu
W zacytowanym wyżej Art.17 ust.2 powiedziane jest, że należy zachować szczególną ostrożność i ustąpić pierwszeństwa innym pojazdom i uczestnikom ruchu. Czy to oznacza, że każdy kto jest już uczestnikiem ruchu, czyli porusza się po drodze na którą chcemy wjechać, ma pierwszeństwo przed nami? Odpowiedź brzmi: tak. Nawet, jeśli jest to motorower, rower, lub pojazd zaprzęgowy – każdemu pojazdowi należy ustąpić pierwszeństwa przy włączaniu się do ruchu.
Dodajmy, że zamiar włączenia się do ruchu musi być zawsze jednoznacznie sygnalizowany kierunkowskazem (lub w inny sposób, np. w przypadku rowerów).
Szczególny przypadek – autobus
Ustawa w szczególny sposób traktuje autobusy i trolejbusy włączające się do ruchu. Mówi o tym kolejny artykuł:
Art. 18 – Ustawa o Ruchu Drogowym
1. Kierujący pojazdem, zbliżając się do oznaczonego przystanku autobusowego (trolejbusowego) na obszarze zabudowanym, jest obowiązany zmniejszyć prędkość, a w razie potrzeby zatrzymać się, aby umożliwić kierującemu autobusem (trolejbusem) włączenie się do ruchu, jeżeli kierujący takim pojazdem sygnalizuje kierunkowskazem zamiar zmiany pasa ruchu lub wjechania z zatoki na jezdnię.
2. Kierujący autobusem (trolejbusem), o którym mowa w ust. 1, może wjechać na sąsiedni pas ruchu lub na jezdnię dopiero po upewnieniu się, że nie spowoduje to zagrożenia bezpieczeństwa ruchu drogowego.
Tak więc w przypadku autobusu, jeśli sytuacja ma miejsce w obszarze zabudowanym, ma on pierwszeństwo przed innymi pojazdami podczas włączania się do ruchu. Nieważne, czy jest to autobus komunikacji miejskiej, PKS lub prywatny – autobusy i trolejbusy ruszające z przystanku mają pierwszeństwo przy włączaniu się do ruchu. Oczywiście zamiar ten musi być odpowiednio wcześnie zasygnalizowany kierunkowskazem, tak jak u wszystkich pojazdów.
Przyjrzyjmy się poniższym obrazkom:
Na pierwszym obrazku autobus ma pierwszeństwo przed jadącymi z tyłu samochodami, co uwidacznia zielona strzałka przed autobusem i czerwona strzałka przed samochodami, a na drugim nie. Różnica jest taka, że pierwsza sytuacja występuje na obszarze zabudowanym, o czym świadczy widoczny na obrazku znak D-42 „Początek odcinka drogi przebiegającego przez obszar zabudowany” 
Natomiast na drugim obrazku miejsce wyjazdu z zatoki leży poza obszarem zabudowanym. Zostało to dodatkowo podkreślone poprzez umieszczenie w widocznym miejscu znaku D-43 „Koniec odcinka drogi przebiegającego przez obszar zabudowany” 
Zauważmy, że w obu przypadkach autobus ma włączony kierunkowskaz – oznacza to, że chce włączyć się do ruchu – co jest warunkiem zastosowania przepisów o włączaniu się do ruchu.
Jak jednak w większości sytuacji, tutaj również przepisy nie zastąpią zdrowego rozsądku kierowców. Dlatego w ustępie 2 jest powiedziane, że kierowca autobusu nie może wymuszać pierwszeństwa bez względu na sytuację, tylko musi się upewnić, czy rzeczywiście, zgodnie z przepisami, samochód jadący z tyłu go przepuszcza i czy nie ma innego zagrożenia przy włączaniu się do ruchu.
Wyobraźmy sobie na przykład sytuację, kiedy w celu ustąpienia pierwszeństwa autobusowi ruszającemu z przystanku, samochód nadjeżdżający z tyłu gwałtownie hamuje , powodując tym kolizję z innymi samochodami jadącymi za nim. Kierowca samochodu osobowego może też zdać sobie sprawę, że jedzie ze zbyt dużą prędkością , aby wyhamować przez autobusem. Czy kierowca autobusu o tym wie? Niekoniecznie. Dlatego przed wyjazdem z zatoki musi upewnić się, że sytuacja na drodze pozwala mu na bezpieczne włączenie się do ruchu.
W praktyce, na jezdniach wielopasowych, kierujący widząc stojący na przystanku autobus, najczęściej zmienia pas na sąsiedni, żeby umożliwić autobusowi włączenie się do ruchu. Unika w ten sposób zmniejszania prędkości i zatrzymywania się.
Pamiętajmy, że zmniejszenie prędkości i zatrzymanie się jest obowiązkiem kierujących, a nie tylko objawem kultury komunikacyjnej. Bezpieczna realizacja wymagań tego przepisu wymaga współdziałania kierującego autobusem i innych kierujących.
Jeszcze bardziej szczególny przypadek – autobus szkolny
Nieco odmiennie sformułowane są przepisy dotyczące autobusu szkolnego:
Art. 18a – Ustawa o Ruchu Drogowym
1. Kierujący pojazdem, zbliżając się do miejsca postoju autobusu szkolnego, jest obowiązany:
1. zatrzymać się, o ile kierujący tym autobusem podał sygnał zatrzymania;
2. zmniejszyć prędkość, a w razie potrzeby zatrzymać się, aby umożliwić kierującemu tym autobusem wjazd na jezdnię lub sąsiedni
pas ruchu, o ile sygnalizuje on zamiar wykonania takiego manewru.
2. Kierujący autobusem szkolnym w sytuacji, o której mowa w ust. 1, może wjechać na sąsiedni pas ruchu lub jezdnię dopiero po upewnieniu się, że nie spowoduje to zagrożenia bezpieczeństwa ruchu drogowego
Art 57 definiuje autobus szkolny jako autobus przeznaczony do przewozu zorganizowanych grup dzieci i młodzieży do lat 18, na przykład do szkoły. Musi być oznaczony z przodu i z tyłu kwadratowym tablicami barwy żółtej z symbolem dzieci barwy czarnej.
W świetle Art 18a , autobus szkolny ma pierwszeństwo przy włączaniu się do ruchu nie tylko na obszarze zabudowanym, ale również na obszarze niezabudowanym – czyli zawsze. Jest to więc dodatkowy przywilej, o którym muszą pamiętać kierowcy
Zauważmy też, że kierowca autobusu szkolnego jest niejako uprawniony do kierowania ruchem w określonej sytuacji, czyli podczas postoju, kiedy z autobusu wysiadają dzieci. Więcej na temat zachowania wobec autobusów, w tym autobusów szkolnych, przeczytasz w artykule Przepisy dotyczące autobusu.